İklim değişikliği, küresel çözümlere ihtiyaç duyulan küresel bir sorundur. Avrupa Birliği (AB) kendi iklim hedeflerini yükseltirken, AB üyesi olmayan birçok ülke için de eğer katı iklim kuralları konulmazsa iklim hedeflerinde başarılı olunmayacağının farkında. AB merkezli şirketlerin ise yoğun karbon üretimlerini daha az katı iklim politikaları yürürlükte olan ülkelere taşıdığında karbon kaçaklarının oluşacağı apaçık ortada.

Son yıllarda, iklim değişikliğiyle mücadele etmek için dünya genelinde önlemler alınıyor. Bu önlemler arasında Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (Carbon Border Adjustment Mechanism) (1) da bulunuyor. Sınırda karbon düzenleme mekanizması, ithalat ve ihracat yapan ülkelerin üretimleri ve ticaretleriyle ilgili olarak karbon ayak izlerini hesaplamalarına ve düzenlemelerine olanak tanıyan bir mekanizmadır. Bu mekanizma, ülkelerin iklim değişikliğiyle mücadelede daha etkin bir şekilde yer almasına yardımcı oluyor.

Türkiye, sınırda karbon düzenleme mekanizması konusuna giderek artan bir ilgi gösteriyor. Bunun nedeni, Türkiye’nin enerji sektörünün hala fosil yakıtlara dayalı olması ve bu nedenle yüksek miktarda karbon emisyonuna neden olmasıdır. Ayrıca Türkiye, AB ile olan ticari ilişkilerinde önemli bir ortak ve AB’nin sınırda karbon düzenleme mekanizması politikalarından önemli ölçüde etkilenebilecek ülke konumunda yer alıyor.

Türkiye’nin sınırda karbon düzenleme mekanizması konusunda çeşitli yaklaşımları bulunuyor. Bazı uzmanlar, Türkiye’nin bu mekanizmaya dahil olmasının, Türkiye’nin AB’ye entegrasyonu için gerekli olduğunu düşünürken bazıları da Türkiye’nin bu mekanizmaya dahil olmasının ekonomik açıdan dezavantajlı olacağı konusunda uyarıda bulunuyor.

Türkiye, sınırda karbon düzenleme mekanizması konusunda henüz resmi bir politika belirlemedi. Ancak, Türkiye’nin AB ile olan ticari ilişkileri göz önüne alındığında, Türkiye’nin bu mekanizmaya dahil olması muhtemel görünüyor. AB’nin ihracattaki payının yüksek olması ve özellikle çelik, çimento ve alüminyum için AB’nin önemli tedarikçileri arasında yer alan Türkiye, bu düzenlemeden en çok etkilenecek ülkeler arasında yer alıyor. Bu nedenle, Türkiye’nin bu mekanizmayla ilgili politika belirleme sürecinde, hem ekonomik hem de çevresel etkileri dikkate alınması gerekiyor.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması, başlangıçta üretiminde yoğun karbon olan ve önemli miktarda karbon kaçağı içeren belirli mallar ve ara maddelerin ithalatına uygulanacak, çimento, demir ve çelik, alüminyum, gübreler, elektrik ve hidrojen bu grupta yer alıyor. Bu genişletilmiş kapsam ile Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması sonunda –ki aşamalı olarak devreye alınacak- Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kapsamındaki sektörlerdeki emisyonların %50’den fazlasının önüne geçileceği düşünülüyor. Siyasi anlaşma kapsamında Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması geçiş aşaması 1 Ekim 2023 itibariyle yürürlüğe girecek.

Önemli ihracat pazarlarımızdan biri olan Avrupa Birliği’nde yaşanan bu gelişmeler, Paris Anlaşması ve buna bağlı Avrupa Yeşil Mutabakatı (European Green Deal) ile başladı. Bu kapsamda, Türkiye olarak AB’de yaşanan bu gelişmeleri yakından takip etmekte yarar var. Her ne kadar AB’deki ihracatçı ödeyecek olsa da bu ek maliyet, Türkiye için pazar kaybına neden olabilir. Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021 (2), ihracatta rekabeti güçlendirmek ve iklim değişikliği politikalarına uyum sağlanmak için bir rehber niteliğinde.

Sonuç olarak, sınırda karbon düzenleme mekanizması, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir araç ve Türkiye de dahil olmak üzere birçok ülke bu mekanizmaya ilgi gösteriyor. Türkiye’nin sınırda karbon düzenleme mekanizması konusunda belirleyeceği politikalar, hem Türkiye’nin AB’ye entegrasyonu hem de Türkiye’nin çevresel ve ekonomik etkileri açısından önemli.

Kaynaklar:

1. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/qanda_21_3661

2.https://ticaret.gov.tr/data/60f1200013b876eb28421b23/MUTABAKAT%20YE%C5%9E%C4%B0L.pdf